* * *
If you have ever watched a game show, you already know something about “right” and “wrong.” The player who answers wrong loses the game. The player who answers right wins.
“Right” and “wrong” in life is a little bit like that. When you do a wrong thing, somebody loses — you or someone else. When you do the right thing, everybody wins.
If you grab the joystick away from your brother, he loses his spot at the computer. You lose something, too — the chance to be fair and kind. But what if you take turns or play a game together? Then you both win!
Here’s another way to look at it. What if everybody in the whole world did this thing? For example, what if everybody in every restaurant in the world shot paper wads out of their straws. Would the world be better or worse?
Nếu từng xem một chương trình trò chơi trên ti vi, thì có lẽ em đã biết chút ít về “đúng” và “sai”. Chẳng hạn, người chơi trả lời sai sẽ thua, và người chơi trả lời đúng thì chiến thắng.
“Đúng” và “sai” trong cuộc sống cũng có phần giống vậy. Khi em làm điều sai, thì sẽ có người thua — người đó có thể là chính em hoặc người khác. Khi em làm điều đúng, tất cả đều chiến thắng.
Ví dụ nếu em giật lấy cần điều khiển mà anh em đang chơi, anh ấy có thể thua trò đang chơi trên máy tính. Và em cũng mất đi thứ gì đó — chẳng hạn cơ hội để sống tử tế và ngay thẳng. Nhưng nếu em chờ đến lượt hoặc cùng chơi chung thì sao? Khi đó cả hai đều cùng chiến thắng!
Hãy cùng xem xét điều này bằng một câu hỏi kiểu khác nhé. Sẽ ra sao nếu mọi người trên thế giới này đều làm điều đó? Ví dụ, sẽ như thế nào nếu mọi người trong tất cả các nhà hàng trên thế giới đều lãng phí giấy ăn và ống hút. Nếu ai cũng làm thế thì thế giới sẽ tốt đẹp hơn hay là tệ đi?
* * *
Probably the simplest way to tell right from wrong is to ask yourself: Will this hurt someone, maybe even myself? Will it hurt someone’s feelings or things? If so, then it’s the wrong thing to do.
If a girl kicks you on the school bus, it’s wrong to kick her back, because it would hurt her. (You know this, because it hurt when she kicked you!)
What if you tore her notebook to get back at her? Wrong — because you would hurt something that belongs to her.
What if you said, “I don’t like being kicked — please don’t do it anymore”? Right! This helps to stop the problem without hurting anyone or anything.
Cách đơn giản nhất để phân biệt đúng sai là em hãy tự hỏi mình: Điều này có thể làm hại ai không, hay có hại gì đến mình không? Điều này có làm tổn thương cảm xúc của người nào đó hay làm hại vật gì đó không? Nếu có, đó là một điều sai.
Nếu trên xe buýt đến trường một bạn gái đá em một cái, nếu em cũng đá lại cô bé một cái thì cũng là sai vì nó sẽ làm cô bé bị đau. (Em biết mà, vì khi cô bé đá em thì em cũng đau!)
Hay là xé vở cô bé cho hả giận? Thế cũng là sai – vì em sẽ làm hỏng thứ thuộc về cô bé ấy.
Còn nếu như em nói, “Tớ không thích bị đá đâu, đằng ấy đừng làm như thế nữa nhé”? Đúng rồi đấy! Cách này có thể giải quyết được vấn đề mà không làm ai bị tổn thương hay phá hủy vật gì cả.
* * *
You have rules in your home and classroom to help you to know what’s right and wrong. If you disobey those rules, there will be some kind of penalty, like a time—out or an early bedtime.
But what if you do something wrong and don’t get caught? Let’s say you eat some junk food right before dinnertime — and nobody sees you. Does that make it okay?
No. Just because you “get away” with something does not mean it’s right. You have still hurt somebody. In this case, you have hurt yourself, by spoiling your appetite.
Ở nhà và ở trường em đều có các quy tắc để giúp em biết điều gì đúng, điều gì sai. Nếu em không giữ quy tắc, sẽ có những hình phạt dành cho em đấy, như là không được cho chơi nữa chẳng hạn.
Nhưng nếu em làm điều sai mà không bị phát hiện? Chẳng hạn em ăn vặt trước giờ cơm tối và không ai thấy cả. Thế thì có tốt không?
Không. Chỉ vì em “thoát được” việc sai trái đã làm không có nghĩa là điều đó đúng. Em vẫn đã làm hại ai đó. Trong trường hợp này, người đó chính là bản thân em, vì em đã phá hỏng bữa tối ngon lành của mình vì no rồi.
* * *
We want to do the right thing because we don’t want to hurt anyone. We want to treat others the way we would like to be treated.
The holy writings of every faith talk about how to be a good and loving person. They tell us to help others, be kind, share, and forgive.
They also tell us that God loves every single one of us. God wants us to love each other. If we hurt someone else, or ourselves, we hurt God. When we do something wrong, it’s like turning our back on God.
Chúng ta muốn làm điều đúng vì chúng ta không muốn làm tổn thương ai cả. Thế thì chúng ta đối xử với mọi người theo cách mà chúng ta muốn mình cũng được đối xử giống vậy.
Thánh kinh của mọi tôn giáo đều dạy chúng ta phải luôn sống tốt và yêu thương con người. Chúng ta phải giúp đỡ người khác, phải là người tử tế, biết chia sẻ và tha thứ.
Thượng đế cũng yêu mỗi người chúng ta và muốn chúng ta cũng biết yêu thương nhau. Khi chúng ta làm hại ai đó, làm hại chính mình, chúng ta cũng đang làm Thượng đế đau buồn. Khi chúng ta làm điều sai, chúng ta ngoảnh mặt với Thượng đế.
* * *
You may have seen cartoons where someone is trying to make a decision. A little angel stands on one shoulder, telling the person to do the right thing. A little devil stands on the other shoulder, telling the person to do the wrong thing.
That doesn’t happen in real life, of course. But your “conscience” is a little bit like that angel. Your conscience is a feeling inside of you that helps you to do the right thing.
When you do something wrong, it might “bother” your conscience. You may feel guilty or ashamed, and wish you hadn’t done it.
Có thể em đã xem những bộ phim hoạt hình trong đó khi nhân vật hoạt hình đang cố gắng phải đưa ra một quyết định, sẽ có một thiên thần nhỏ đứng trên một bên vai, khuyên nên làm điều đúng, trên vai kia là một tên quỷ nhỏ đang xúi giục làm điều xấu.
Đương nhiên trong cuộc sống thực thì không có thiên thần hay quỷ nhỏ đứng trên vai. Nhưng “lương tâm” của em cũng gần giống như thiên thần đó vậy. Lương tâm là cảm giác bên trong thúc đẩy em làm những điều đúng.
Khi em làm sai, điều đó sẽ khiến lương tâm của em cắn rứt. Em sẽ cảm thấy tội lỗi hoặc xấu hổ, và mong sao mình chưa từng làm việc đó.
* * *
If you’ve hurt someone by doing something wrong, admit it and say you’re sorry.
Try to think of a way to make that person feel better. Could you draw a picture to show how sorry you are? Could you fix what you’ve broken or return what you’ve taken?
God knows that everyone makes mistakes. And God knows when you’re truly sorry. Ask God to forgive you and help you to do better the next time.
Nếu em làm đau người khác, hãy nhận lỗi và nói “xin lỗi”.
Hãy nghĩ cách làm sao để người đó cảm thấy tốt hơn. Em có thể vẽ một bức tranh để nói lên lời xin lỗi của mình? Hay có thể sửa thứ em đã làm hỏng hoặc trả lại thứ em đã lấy?
Thượng đế biết rằng tất cả mọi người đều phạm sai lầm. Và Người cũng biết khi em thật lòng xin lỗi. Hãy xin Người tha thứ và giúp em tốt hơn trong những lần sau.
* * *
Do you ever feel like you’re having a bad day? Maybe you’re tired and crabby. Maybe your sister is bugging you. Maybe you really want to do something that you’re not allowed to do.
You can’t help the way you feel. But you can help the way you act. You don’t have to be mean when you’re mad. You don’t have to yell at your sister when she’s being bratty. You don’t have to use your dad’s cool new drill without asking.
You are in control of your mouth and hands and feet. You have the power to do what’s right. You can’t change other people or control what they do. But you can control your own actions.
Em có bao giờ cảm thấy mình đang trải qua một ngày tồi tệ chưa? Có thể em cảm thấy mệt mỏi và bực mình. Có thể đứa em gái làm em cáu. Có thể em đang rất muốn làm một việc gì đó nhưng lại không được cho phép.
Em không thể chống lại những cảm xúc đó. Nhưng em có thể thay đổi cách hành động. Chẳng hạn, em không cần tỏ ra mình đang nổi nóng. Cũng không nên mắng em gái mình. Không nên không xin phép mà dùng chiếc máy khoan mới của ba.
Em là người kiểm soát được lời nói, tay chân của mình. Em có sức mạnh để làm những điều đúng. Em không thể thay đổi người khác hay kiểm soát việc làm của họ. Nhưng em có thể kiểm soát hành động của chính mình.
* * *
If you lie and say your cousin broke the lamp, when you did it, you hurt your cousin because he gets the blame. But you also hurt yourself. If you get into a habit of lying, people learn not to trust you anymore.
If you have “brain lock” on a test and peek at a classmate’s paper, you hurt yourself too. The teacher won’t know that you need help with that lesson, and then you might have trouble with later lessons.
What if you steal a pack of trading cards? This hurts the store owner, who needs to sell things to make money. It might also hurt your conscience, because you know stealing is not right.
Nếu em nói dối rằng cậu em họ làm vỡ chiếc đèn trong khi chính em là người làm vỡ nó, thế thì em sẽ làm tổn thương em mình vì cậu ấy bị khiển trách. Nhưng em cũng làm hại chính mình. Vì khi em tập thói quen nói dối, mọi người sẽ không tin em nữa.
Nếu trong lúc làm bài kiểm tra em bị “bí” rồi quay cóp bài của bạn mình, em cũng đang làm hại mình đấy. Vì cô giáo sẽ không biết được em cần được giảng lại bài đó, và rồi em sẽ không biết làm các bài sau đó nữa.
Nếu trộm một bộ thiệp hình trong một cửa tiệm, em sẽ làm hại người chủ tiệm vì bác ấy phải bán chúng để kiếm sống mà. Điều đó cũng khiến lương tâm em cắn rứt, vì em biết trộm cắp là không đúng.
* * *
Sometimes kids think that in order to be liked, they have to be just like other kids. It’s normal to want to fit in with the group. But you’re headed for trouble if you think you have to go along with something wrong to belong.
What if your friends invite you to come along with them and soap the windows of the crabby man down the street? You know it’s not right to mess up someone’s house, but you don’t want your friends to think you’re chicken.
be true to you — and to your own sense of right and wrong. Friends who want you to do something wrong aren’t really friends at all. You can suggest something else to do, or just say, “No thanks,” and walk away.
Đôi khi các em nghĩ rằng để được các bạn thích, các em phải trở nên giống bạn của mình. Muốn hòa nhập vào một nhóm nào đó là điều bình thường, nhưng nếu em nghĩ mình phải làm theo những điều sai để được vào nhóm thì em đang lao đầu vào rắc rối đấy.
Sẽ ra sao nếu bạn bè rủ rê em ném tuyết vào cửa kính của một ngôi nhà dưới phố? Em biết làm bẩn nhà người khác là không đúng, nhưng em lại không muốn đám bạn xem thường mình.
hãy sống thật với bản thân và hãy biết cảm nhận về điều gì đúng và sai. Những người muốn em làm điều sai, đó không phải là những người bạn thật sự. Em có thể đề nghị một trò chơi khác, hoặc chỉ cần nói, “Không, tớ không làm đâu.” rồi rời khỏi đó.
* * *
Taking drugs not ordered by your doctor, and drinking beer or whiskey before you are old enough is against the law.
They are wrong because they can hurt you. They can make your brain act strangely, so that you can’t think straight or move right. They can cause very bad problems in your body.
Sometimes older kids think it’s cool to try out drinking or drugs. don’t do it! You’re not being cool; you’re being a fool to put something in your body that is bad for you.
Dùng thuốc không theo chỉ định của bác sĩ, và uống bia rượu trước khi đủ tuổi là phạm pháp đấy.
Đó là những điều sai trái vì chúng có thể làm hại em. Chúng có thể khiến não em hoạt động không bình thường, đến nỗi em không thể nghĩ hay bước đi đàng hoàng được. Chúng còn có thể rất nguy hại cho cơ thể.
Đôi khi một số các em lớn hơn nghĩ rằng dám uống rượu, bia và hút thuốc thì thật ngầu. đừng làm thế! không những em không ngầu mà khi đưa vào cơ thể những thứ có hại như vậy thì cũng thật là dại dột.
* * *
You may have seen video games where you get points for hitting or kicking the “bad guy.” Games like this give kids the wrong message, because “violence” (trying to hurt other people) is wrong.
In some very rare cases, where their own lives are in danger, people need to fight back. This is called “self-defense,” and it is the only time when it makes sense to hurt someone else.
When you are having a disagreement with someone, you have other choices besides fighting. You can talk or walk. It’s not right to fight. Use your personal power for peace.
Có lẽ em đã từng chơi những trò chơi điện tử trong đó đánh hoặc đá “kẻ xấu” thì sẽ được điểm thưởng. Những trò chơi như thế này sẽ khiến em hiểu sai, vì “bạo lực” (hay việc cố gắng làm đau người khác) là sai.
Trong những trường hợp hiếm hoi, khi cuộc sống của mình bị đe dọa, con người cần phải chống trả lại. Điều đó được gọi là “tự vệ”, và đây là lúc duy nhất em làm đau người khác nhưng không sai.
Khi có bất đồng xảy ra, ngoài việc đánh nhau, em còn có nhiều sự lựa chọn khác. Em có thể nói chuyện hoặc bỏ đi. Đánh nhau là không đúng. Hãy dùng sức mạnh của mình để bảo vệ hòa bình.
* * *
Being good isn’t just about what not to do. It’s also about what to do.
It’s right not to soap the neighbor’s windows. But it’s good to help him carry in his groceries. It’s right not to call other kids names. It’s good to invite them to play.
It’s good to help people who are not being treated fairly. This is especially true if they cannot stand up for themselves for some reason — maybe because they are too shy, for example.
It’s not enough just to go along with the rules. Go beyond the rules — to help, to give, to stand up for, to do good.
Làm người tốt không chỉ là không nên làm, mà còn là nên làm.
Không ném tuyết vào cửa sổ nhà hàng xóm là đúng. Giúp ông ấy mang đồ vừa mua vào nhà cũng đúng. Không trêu chọc bạn bè là đúng, và mời các bạn cùng chơi cũng là một điều đúng.
Việc tốt là khi em giúp đỡ những người đang bị đối xử bất công và khi họ không thể tự bảo vệ mình vì một số lý do nào đó – ví dụ họ quá xấu hổ, chẳng hạn.
Nhưng nếu chỉ làm theo nguyên tắc thì chưa đủ, đôi khi em phải biết vượt ra khỏi những nguyên tắc — để giúp đỡ, cho tặng, bảo vệ những người khác và làm điều tốt.
* * *
Some things are not clearly right or wrong. For example, is it right or wrong for you to quit piano lessons? It might help you to have more free time. But it might hurt you, if you wish later that you had stuck with it.
Try listing all the good things and bad things that might happen if you make a certain choice. It may all become clearer written down on paper.
It also helps to pray. God always wants only the best for you. Ask God to guide you in making the right choice.
Có một số điều lại không rõ ràng là đúng hay sai. Ví dụ, việc em bỏ những buổi học piano là đúng hay sai? Bỏ học đàn có thể giúp em có nhiều thời gian rảnh rỗi hơn, nhưng cũng có thể khiến em về sau lại ước rằng mình đã không bỏ học.
Hãy thử lập một danh sách tất cả những điều tốt và xấu có thể xảy ra khi em phải quyết định chọn lựa điều gì đó. Mọi chuyện sẽ trở nên rõ ràng hơn sau khi em viết ra.
Cầu nguyện cũng tốt. Thượng đế luôn mong muốn điều tốt nhất cho em. Hãy xin sự hướng dẫn của Người để có sự lựa chọn đúng đắn.
* * *
Just listen to the news, and you can tell there’s a lot of wrong going on in the world. But you can help to make the world better, little by little.
Every time you don’t get back at someone who hurt you, you make the world a more peaceful place. Every time you stand up for others’ rights, you make the world a fairer place. Every time you choose right instead of wrong, you make the world a better place.
The most important thing to remember is to do the loving thing. Do that…and you’ll never go wrong!
Chỉ cần nghe tin tức, em sẽ có thể biết trong thế giới này có rất nhiều điều sai trái. Nhưng em có thể giúp cho thế giới này trở nên tươi đẹp hơn, từng chút từng chút một.
Mỗi lần em không so đo với kẻ đã làm tổn thương mình, em đã mang đến cho thế giới thêm một chút yên bình. Mỗi lần em bảo vệ lẽ phải của người khác, em làm cho thế giới trở thành một nơi công bằng hơn. Mỗi lần em chọn một điều đúng đắn, em đã làm cho thế giới trở nên tốt đẹp hơn.
Điều quan trọng nhất phải ghi nhớ là làm những điều có chứa tình yêu thương, em sẽ không bao giờ sai đâu.
* * *